Vì vậy, việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1 là rất cần thiết, giúp trẻ bước sang một giai đoạn mới bớt bỡ ngỡ và hoàn thành tốt các nhiệm vụ của bản thân. Đó là một trong những nhiệm vụ quan trọng của trường mầm non, của giáo viên dạy các lớp 5 tuổi. Ở trường mầm non, thông qua kế hoạch giáo dục các độ tuổi, các cô giáo đã trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết như:
* Kỹ năng tự lập: Tự chuẩn bị sách vở, đồ dùng, quần áo, tự đi vệ sinh; hướng dẫn trẻ giúp cô giáo thực hiện việc dọn dẹp đồ chơi, học liệu, thu dọn bát, đĩa sau khi ăn; giúp bố mẹ làm việc nhà...
* Kỹ năng giao tiếp: Thông qua các hoạt động giao lưu và thông qua hoạt động nhóm trong tổ chức các HĐGD giúp trẻ có kĩ năng kết bạn, trò chuyện với các bạn, thầy cô và mọi người xung quanh. Chuẩn bị cho trẻ các hành vi ứng xử phù hợp với từng mối quan hệ với thầy cô, bạn bè, bố mẹ, anh chị em.
* Kỹ năng thể hiện bản thân: Trong các HĐGD giáo viên nên tạo cơ hội để trẻ được mạnh dạn thể hiện quan điểm, suy nghĩ của bản thân; biết cách nói ra nhu cầu của bản thân hay mong muốn khi cần sự hỗ trợ của cô giáo, bạn bè; biết tự lựa chọn hình thức, cách thức khi tham gia các hoạt động giáo dục nhằm phát triển tính tự tin, tự lực và sáng tạo của trẻ.
Kỹ năng bảo vệ bản thân: Đưa ra các tình huống mà các em có thể gặp phải ở trường sau đó tổ chức cho trẻ thảo luận về các cách xử lý các tình huống.
Tính kỷ luật: Thống nhất với phụ huynh cố gắng đưa con đến lớp đúng giờ để tạo thói quen chấp hành giờ giấc, quy định của nhà trường.
Những kỹ năng này không phải ngày một ngày hai có thể có mà phải là sự rèn luyện của cả một quá trình. Chính vì vậy, để chuẩn bị tốt cho trẻ vào lớp 1, giáo viên mầm non phải phối hợp với bố mẹ trẻ sớm có kế hoạch giúp trẻ hình thành các kỹ năng để trẻ phát triển về thể lực, trí tuệ, tâm lý như:
* Chuẩn bị về mặt thể lực:
Để trẻ có một cơ thể khỏe mạnh, có độ dẻo dai và có khả năng chống lại sự mệt mỏi của mắt, thần kinh; đôi bàn tay có một sự khéo léo; các giác quan có độ nhạy cảm nhất định, giáo viên dạy lớp 5 tuổi phải thực hiện đúng lịch sinh hoạt được quy định trong Chương trình GDMN; đảm bảo cho trẻ có một chế độ ăn uống, sinh hoạt, nghỉ ngơi điều độ; dạy trẻ rèn luyện một cách khoa học và hợp lý cả về thời gian lẫn phù hợp với đặc điểm phát triển riêng của từng trẻ. Phối hợp tốt với Trạm y tế xã, phường tổ chức khám sức khỏe định kỳ, cân nặng, đo chiều cao, lập biểu đồ tăng trưởng để có sự tư vấn kịp thời với phụ huynh và điều chỉnh cách chăm sóc phù hợp.
* Chuẩn bị về mặt phát triển trí tuệ, ngôn ngữ:
Thông qua các HĐGD, trẻ 5 tuổi ở trường mầm non phải được trang bị các kiến thức cơ bản, hiểu biết về bản thân, gia đình, môi trường xung quanh, định hướng về không gian, thời gian, các hiện tượng tự nhiên...; có các kĩ năng thực hiện hoạt động trí óc như biết: so sánh, phân tích, tổng hợp,… Đó chính là hành trang, là vốn hiểu biết rất cần thiết để trẻ bước vào lớp 1 tự tin và vững vàng.
Bên cạnh đó, việc chuẩn bị cho trẻ vốn từ ngữ nhất định, rèn luyện kĩ năng sử dụng linh hoạt từ ngữ trong giao tiếp giúp trẻ trình bày rõ ràng suy nghĩ, nhận định hoặc bày tỏ tình cảm của bản thân. Đối với trẻ 5 tuổi để giúp ích cho việc học tốt môn tiếng Việt ở lớp 1, giáo viên cần tổ chức các hoạt động nghe - nói như cho trẻ phát âm các chữ cái, nghe và hiểu nghĩa của từ, thể hiện cử chỉ, điệu bộ, nét mặt phù hợp với yêu cầu, hoàn cảnh giao tiếp. Bên cạnh đó, chuẩn bị cho việc đọc - viết bằng cách cho trẻ tiếp xúc với chữ viết trong môi trường xung quanh, nhận dạng và phát âm các chữ cái, tô chữ cái, từ; xem và nghe đọc các loại sách cũng rất quan trọng.
Cho trẻ làm quen với cách đọc, hướng đọc (đọc từ phải sang trái, từ dòng trên xuống dòng dưới) thông qua “đọc” truyện qua các tranh vẽ, nghe cô giáo đọc diễn cảm… Cần lựa chọn những sách có hình ảnh sinh động ngoài bìa nhằm gây hứng thú cho trẻ đối với sách. Trẻ nhận ra các từ mới trong truyện, mong muốn được đọc truyện. Thông qua việc đọc sách, trẻ khám phá các ký hiệu và mẫu chữ khác nhau, kích thích sự tò mò tìm hiểu từ và chữ.
Giáo viên tổ chức các hoạt động tập tô, tập vẽ giúp trẻ làm quen với các nét cơ bản của chữ viết tiếng Việt và biết cách đưa nét tạo thành chữ viết. Chơi các trò chơi luyện ngón tay nhằm rèn luyện vận động của các cơ nhỏ và sự khéo léo của các ngón tay, sự phối hợp tay, mắt như chơi buộc dây, cài cúc, xếp hột hạt, chơi lăn bóng, chuyền bóng, ném trúng đích,…
* Chuẩn bị tâm lý vững vàng cho trẻ:
Đa số trẻ khi lên cấp tiểu học đều có tâm lý lo sợ, bỡ ngỡ và e ngại khi phải chuyển sang một môi trường mới, lạ lẫm, khác biệt so với trường mầm non nên việc chuẩn bị tâm lý thoải mái và sẵn sàng cho trẻ là vô cùng quan trọng và cần thiết. Một tâm lý vững vàng sẽ giúp trẻ xóa tan những âu lo, vui vẻ hòa nhập với môi trường mới, háo hức khi bắt đầu được học với thầy cô giáo tiểu học.
Những công việc cụ thể cần làm trong công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình thực hiện có hiệu quả các hoạt động chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1
* Nhà trường:
- Tổ chức chăm sóc, giáo dục trẻ em theo hướng đảm bảo mục tiêu, kết quả mong đợi quy định tại chương trình GDMN, định hướng việc chuẩn bị cho trẻ em sẵn sàng vào học lớp 1.
- Tổ chức cho trẻ đến trường tiểu học chơi hoặc tham quan, giới thiệu cho trẻ về ngôi trường trẻ sắp học, hướng dẫn các quy tắc ra vào lớp học, tư thế ngồi, thời gian các hoạt động diễn ra tại trường tiểu học....
- Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh lựa chọn những nội dung cốt lõi, cần thiết, hướng dẫn phụ huynh tổ chức giáo dục trẻ em ở nhà phù hợp với điều kiện của gia đình.
- Chỉ đạo lựa chọn nội dung chương trình: Trên cơ sở hướng dẫn của Bộ GDĐT tại tài liệu Hướng dẫn giáo viên mầm non chuẩn bị cho trẻ 5 tuổi sẵn sàng vào học lớp 1, nhà trường thống nhất, hướng dẫn giáo viên lựa chọn những nội dung giáo dục cốt lõi, cần thiết, ưu tiên tổ chức các hoạt động giáo dục giúp trẻ em có tâm thế tốt để vào học lớp 1; đảm bảo trẻ em mẫu giáo 5 tuổi hoàn thành chương trình GDMN khi kết thúc năm học.
* Phụ huynh:
- Dành cho trẻ ít nhất 30 phút/ngày để tập cho trẻ ngồi vào bàn học.
- Hướng dẫn trẻ chuẩn bị tập vở, giấy bút, đồ dùng học tập, sắp xếp sách vở...
- Thường xuyên đọc truyện tranh chữ to cho trẻ nghe (câu ngắn, có nhiều chữ lặp lại), khi đọc chỉ vào từng chữ. Trẻ sẽ nhận ra và đọc theo một số chữ lặp lại đó. Làm tủ sách trong nhà cho trẻ.
- Đọc cho trẻ nghe các chữ ghi trên bao bì đồ chơi, thức ăn... Khi dẫn trẻ đi đâu cũng hướng trẻ quan sát chữ xung quanh, giúp trẻ có thể nhận ra một số chữ quen thuộc.
- Làm các thẻ chữ gắn lên đồ vật trong nhà như bàn, ghế, tủ, tủ lạnh... cho trẻ quan sát mỗi ngày, gỡ thẻ ra rồi cho trẻ đặt lại đúng chỗ. Bắt đầu bằng hai thẻ rồi tăng dần.
- Làm cuốn tập về trẻ. Trong đó viết cho trẻ xem về bản thân trẻ, em bé, con vật, món ăn yêu thích, các sự kiện của gia đình, viết theo lời kể của trẻ... rồi khuyến khích trẻ bắt chước theo những chữ đã biết. Sau đó thường xuyên đọc lại cho trẻ nghe.
Sự phối hợp tốt giữa trường mầm non và bố mẹ trẻ dưới các hình thức phù hợp với đặc điểm nhận thức, tâm sinh lý của trẻ sẽ tạo cho trẻ sự háo hức, chờ đón được bước chân vào mái trường tiểu học vì ở đó sẽ có bao điều thú vị đang chờ đón các con.